روابط ایران و ایالات متحده آمریکا از زمان انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ تا امروز پر از فراز و فرود بوده است. اگرچه در این سالها، روابط تهران و واشنگتن بیشتر خصمانه بوده اما در برخی لحظات و مقاطع، از قطع رابطۀ این دو کشور گره‌گشایی شده و این دو همکاری‌هایی با هم داشته‌اند. اما رابطه و مذاکرات ایران و آمریکا چه فراز و فرودی داشته و از چه مقاطعی عبور کرده است؟

در زیر مروری کلی بر سرگذشت روابط ایران و آمریکا از سال ۱۳۵۷ تا ۱۴۰۴ داریم و به مهم‌ترین تحولات در این رابطه می‌پردازیم:

روابط ایران و آمریکا از پیروزی انقلاب تا پایان جنگ

پس از انقلاب اسلامی در ایران، روحیۀ ضد آمریکایی مردم تحریک شد. نفوذ آمریکا بر شاه، دخالت در جریان سیاسی کشور، کودتای ۲۸ مرداد و نفوذ اقتصادی در ایران همه و همه باعث خشم مردم و جریان‌های انقلابی ایران شدند. با این حال، دولت موقت سعی داشت از این خشم عمومی فاصله گرفته و در برخی موارد با ایالات متحده رابطه برقرار کند.

– شهریور ۱۳۵۸/ دولت موقت درخواست خرید برخی تسلیحات نظامی از آمریکا را کرد. این درخواست شفاها توسط آمریکا پذیرفته شد. آمریکا همچنین، وعده داد که تسلیحات خریداری شده در زمان شاه را به ایران تحویل دهد.

– ۱۱ مهرماه ۱۳۵۸/ ابراهیم یزدی، وزیر امور خارجه دولت موقت که برای شرکت در اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل به نیویورک سفر کرده بود با سایروس ونس همتای آمریکایی خود دیدار و دربارۀ مسائل مختلف گفت ‌و گو کرد. پس از این دیدار و ثبت مذاکرات ایران و آمریکا، قرار شد آمریکا برخی تسلیحات خریداری شده توسط شاه را که پول آنها پرداخته شده بود، به ایران تحویل دهد.

– ۳۰ مهر ۱۳۵۸/ آمریکای کارتر شاه مخلوع ایران را برای درمان بیماری‌اش پذیرش کرد و او وارد ایالات متحده شد. مردم ایران خشمگین شدند و به خیابان‌ها ریختند و درخواست تحویل شاه به ایران را کردند. مهدی بازرگان و ابراهیم یزدی مخفیانه در حاشیۀ اجلاسی در الجزایر با برژینسکی دیدار کردند اما این دیدار به نتیجه نرسید. این دیدار خشم برخی از سیاسیون را برانگیخت، زیرا به اشتباه فکر می‌کردند که معامله‌ای پنهانی در کار است؛ حال آنکه بعدها مشخص شد هیات ایرانی خواستار استرداد شاه بوده است.

– ۱۳ آبان ۱۳۵۸/ دانشجویان پیرو خط امام به سفارت آمریکا حمله کرده و آنجا را به تصرف درآوردند. آنها اعلام کردند آمریکایی‌ها در آن مکان در حال جاسوسی بودند. از تاریخ ۱۳ آبان ۵۸ که سفارت آمریکا توسط دانشجویان تسخیر شد تا ۳۰ دی ۵۹ که گروگان‌ها آزاد شدند، روزهای پرتنشی در روابط بین دو کشور ثبت شد.

– ۱۵ آبان ۱۳۵۸/ دولت موقت به ریاست مهندس مهدی بازرگان استعفاء داد و شورای انقلاب عهده دار امور کشور شد.

–   آبان و آذر ۱۳۵۸/ پس از تسخیر لانۀ جاسوسی، نخستین تحریم آمریکا علیه ایران در سال ۱۹۷۹ میلادی تصویب و اعمال شد.

–   ۵ اردیبهشت ۱۳۵۹/ پس از شکست مذاکرات ایران و آمریکا بر سر آزادسازی گروگان‌ها، در تاریخ ۵ اردیبهشت، نیروی دلتای نیروی زمینی ایالات متحده برای آزادسازی گروگان‌های آمریکایی وارد ایران شد. قرار بود کماندوهای ایرانی پس از نشستن در طبس راهی تهران شده و پس از اشغال محل نگهداری زندانیان و آزادسازی آنها به مقر اصلی خود بازگردند اما طوفان مهیب باعث شد این عملیات شکست خورده و هلی کوپترها و هواپیماهای آمریکایی نابود شوند.

– خرداد تا دی ۱۳۵۹/ امام خمینی (ره) تصمیم‌گیری پیرامون گروگان‌های آمریکایی را به مجلس شورای اسلامی سپرد. پس از تعیین شروط ایران توسط مجلس، دولت مسئول پیگیری ماجرا شد. در سال ۵۹، مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا، با واسطۀ مقامات الجزایری آغاز شد و چندی بعد با صدور بیانیه الجزایر به نتیجه رسید. این بیانیه سرانجام باعث شد گروگان‌های آمریکایی آزاد شوند.

–   آذر ۱۳۶۲/ پس از گذشت یک سال از جنگ تحمیلی، ایران در جبهه‌های مختلف جپیشرفت داشت، آمریکا به دلیل ترس از گسترش انقلاب اسلامی ایران، تصمیم به حمایت غیررسمی از عراق گرفت. در همین رابطه، در تاریخ دسامبر ۱۹۸۳ (۲۹ آذر ۱۳۶۲) دونالد رامسفیلد (نماینده ویژه رونالد ریگان، رئیس جمهور وقت آمریکا) با صدام حسین (دیکتاتور عراق) دیدار کرد و کمک‌های اطلاعاتی فراوانی را به حکومت بعث عراق ارائه نمود. این کمک در حالی است که آمریکا ادعای بی‌طرفی در جنگ را کرده بود.

–   خرداد ۱۳۶۳/ بعد از پیش‌روی سربازان ایران در جبهه‌های مختلف جنگ تحمیلی و نزدیکی بیشتر عراق به شکست، آمریکا علنا وارد جنگ شد و از عراق حمایت کرد. جنگ نفتکش‌ها حاصل حمایت آمریکا و اروپا از عراق صدام بود. تاریخ شروع این جنگ‌ها خرداد ۱۳۶۳ (مه ۱۹۸۴) است. در این تاریخ عراق با حمایت غرب حملات سیستماتیک خود به نفتکش‌های ایرانی را آغاز کرد. در آغاز جنگ، آمریکا اطلاعات ماهواره‌ای زیادی به عراق داد و همزمان، کمک‌های تسلیحاتی و لجستیکی زیادی به بعثی‌ها کرد. پس از پیروزی ایران در جنگ‌های نخست، آمریکا از سال ۱۳۶۶ مستقیما وارد جنگ علیه ایران شد. عملیات «آخوندک» و حمله به ناوچه‌ها و سکوهای نفتی ایران نتیجۀ دخالت آمریکا در جنگ نفتکش‌ها بود.

– خرداد ۱۳۶۵/ بعد از روی کارآمدن رونالد ریگان به جای جیمی کارتر، روابط ایران و آمریکا وارد دورۀ جدیدی شد. در این دوره ماجرای مک‌فارلین رخ داد. در زمان جنگ تحمیلی، ایران که با تحریم مواجه بود، مجبور بود از طریق دلالان بین المللی سلاح بخرد. در همان زمان، گروهی از نظامیان و مستشاران آمریکایی در لبنان زندانی بودند. آمریکای ریگان سعی کرد با وساطت ایران، زندانیان خود را آزاد کند. ریگان برای این کار جیمز مک‌فارلین، مشاور امنیت ملی را با یک هواپیمای حمل سلاح راهی ایران کرد تا از طریق تسلیحات، ایران را راضی به وساطت و آزادی زندانیان خود در لبنان کند. این سفر محرمانه فاش شد و به گوش امام خمینی (ره) رسید. ایشان مخالفت خود را ابراز کردند. بعد از آن، هیچ مسئول عالی‌رتبه‌ای به ملاقات مک‌فارلین نرفت و مذاکرات ایران و آمریکا سر نگرفت. مقامات آمریکایی هم پس از چهار روز معطلی به کشور خود برگشتند.

– تیرماه ۱۳۶۷/ بعد از اینکه ایران حاضرنشد شرایط غرب برای صلح با عراق را بپذیرد و تاکید داشت عراق مسئولیت آغاز جنگ را بپذیرد، آمریکا دست به یک جنایت زد. در تاریخ ۱۲ تیر ۱۳۶۷پرواز مسافربری شماره ۶۵۵ شرکت هواپیمایی ایران‌ایر از تهران به مقصد دبی در حرکت بود که با شلیک دو موشک از ناو یواس‌اس وینسنس متعلق به نیروی دریایی ایالات متحده بر فراز خلیج فارس سرنگون شد و تمامی ۲۹۰ سرنشین آن جان باختند. این اتفاق روابط ایران و آمریکا را بحرانی کرد و باعث خشم مردم و مسئولین ایران از دولت ایالات متحده گردید.

روابط ایران و آمریکا در زمان دولت هاشمی رفسنجانی (مرداد ۱۳۶۸ – مرداد ۱۳۷۶)

دولت نخست مرحوم هاشمی رفسنجانی همزمان با پایان جنگ تشکیل شد. رفسنجانی قصد «سازندگی» ایران بعد از جنگ را داشت. از این روی، دوست داشت با برخی کشورهای غربی رابطۀ اقتصادی داشته باشد و از میزان تنش‌هاس بین المللی کم کند. همزمان، جرج بوش پدر در آمریکا در راس قدرت بود. در این سال‌ها روابطی میان دو کشور برقرار شد.

–   آذر ۱۳۷۰ تا بهمن ۱۳۷۰/ مسالۀ گروگان‌های آمریکایی در لبنان تبدیل به یک معضل برای دولت آمریکا شده بود. بوش در سخنرانی مراسم تحلیفش تلویحا از ایران کمک خواست. او گفت: «امروز آمریکایی‌هایی در سرزمین‌های بیگانه اسیر شده‌اند. هرگونه کمکی در این زمینه تا مدت‌ها از یاد نخواهد رفت. هر حسن نیتی با حسن نیت پاسخ داده خواهد شد. نیکی می‌تواند تا ابد ادامه پیدا کند.» چندی بعد خاویر پرز دکوئیار، دبیر کل وقت سازمان ملل متحد نیز وارد مساله شد و میان ایران و آمریکا واسطه‌گری کرد و نهایتاً، همۀ گروگان‌های آمریکایی تا بهمن ۱۳۷۰ آزاد شدند. در مقابل، قرار شده بود آمریکایی‌ها دارایی‌های توقیف شدۀ ایران در ایالات متحده را آزاد کنند اما این اتفاق رخ نداد و آمریکایی‌ها از اجرای تعهد خود امتناع کردند.

–   اسفند ۱۳۷۳/ با وجود برخی تلاش‌ها جهت بهبود روابط، بیل کلینتون دموکرات که ادعای بهبود روابط با ایران را هم داشت، در مارس ۱۹۹۵ میلادی، با صدور فرمانی تجارت آمریکا در صنعت نفت ایران را ممنوع کرد. در مه ۱۹۹۵ هم کلینتون در فرمانی اجرایی هرگونه تجارت آمریکا با ایران را ممنوع کرد. پس از این کار، تجارت ایران با آمریکا که از زمان پایان جنگ ایران و عراق در حال رشد بود، سریعاً خاتمه یافت.

روابط ایران و آمریکا در زمان محمد خاتمی (مرداد ۱۳۷۶ – مرداد ۱۳۸۴)

با روی کار آمدن محمد خاتمی در ایران، شعار تنش‌زدایی از روابط دو کشور برجسته می‌شود. در آن سو، بیل کلینتون دموکرات نیز از بهبود رابطۀ ایران و آمریکا سخن می‌گوید. هر چند باید به یاد داشت که روابط دو کشور بعد از روی کار آمدن بوش پسر، حادثۀ ۱۱ سپتامبر و حمله به عراق تا حدی تغییر می‌کند.

– فروردین ۱۳۷۷/ وزیر خارجه دولت بیل کلینتون در فروردین‌ماه ۱۳۷۷ طی گزارشی به کنگره از وضعیت جدید در روابط ایران و امریکا تمجید کرد. آلبرایت در سخنان خود درباره روابط دو کشور به طور غیرمستقیم از سیاست‌های گذشته امریکا در قبال ایران عذرخواهی نمود.

– فروردین ۱۳۷۷ تا فروردین ۱۳۷۹/ دولت امریکا تحریم‌های اقتصادی ایران را کمی کاهش داد و مجوز فروش مواد غذایی و پزشکی به ایران را صادر کرد. «جیمز روبین» سخنگوی وقت وزارت خارجه امریکا در اوایل سال ۱۳۷۸ رسماً اعلام کرد امریکا برای استقرار کنسولگری در تهران برای تسهیل صدور ویزای ایرانیان آمادگی دارد.

– شهریور ۱۳۸۰/ ماجرای ۱۱ سپتامبر به وقوع پیوست و آمریکا را وارد دورۀ جدیدی کرد. بعد از این اتفاق، محمد خاتمی پیام تسلیتی برای آمریکایی‌ها صادر کرد. با این حال، روابط دو کشور به علت جنگ‌های خاورمیانه تغییر یافت.

– اگرچه رابطۀ ایران و آمریکا بعد از ۱۱ سپتامبر تغییر کرد اما در میانۀ سال ۸۰ شاهد یکی از مهم‌ترین همکاری‌های امنیتی میان دو کشور بودیم. آمریکا برای حمله به افغانستان و نابودی طالبان به کمک امنیتی ایران احتیاج داشت. نهادهای نظامی و امنیتی ایران به آمریکا کمک کردند چرا که طالبان در آن روزگار، دشمن اصلی ایران در شرق بود.

– بهمن ۱۳۸۰/ با وجود برخی همکاری‌ها روابط ایران و آمریکا رو به وخامت گذاشت و جورج بوش در سخنانی غیرمنتظره ایران را “محور شرارت” نامید.

– فروردین ۱۳۸۲/ بعد از حملۀ آمریکا به عراق، روابط ایران و آمریکا بدتر شد. برخی منابع در آن زمان مدعی شدند که آمریکا قصد دارد بعد از عراق به ایران حمله کند. همچنین آمریکا ایران را به حمایت تسلیحاتی از گروه‌های مسلح مخالف حضور نظامی آمریکا در عراق متهم ‌کرد.

–   خرداد ۱۳۸۲/ در این تاریخ کمال خرازی، وزیر امور خارجۀ وقت ایران، نامه‌ای محرمانه نوشت و از طریق سفارت سوئیس در تهران (که حافظ منافع آمریکا در ایران بود) به مقامات آمریکایی ارسال کرد. در این نامه، ایران پیشنهاد کرد که دو کشور در مورد تمام موضوعات اختلافی، از جمله برنامهٔ هسته‌ای ایران، حمایت از گروه‌های مقاومت، همکاری در افغانستان و عراق و … دوجانبه مذاکره کنند. دولت جرج دبلیو بوش این پیشنهاد را رد کرد. این نامه ابتدا محرمانه نوشته شده بود اما بعدها در رسانه‌ها افشا شد. گروه‌های اصولگرا به شدت به دولت محمد خاتمی بابت ارسال این نامه انتقاد کردند.

– شهریور ۱۳۸۱ تا آبان ۱۳۸۳/ در این دوران روابط و مذاکرات ایران و آمریکا و ایران و اروپا وارد دورۀ جدیدی شد و تنش‌های ناشی از درز برخی اطلاعات از فعالیت‌های هسته‌ای ایران در نطنز و اراک وارد سطح بین المللی گردید. دولت محمد خاتمی مذاکرات هسته‌ای را با کشورهای غربی آغاز کرد. این مذاکرات سرانجام به توافق نامه پاریس در آبان ۱۳۸۳ منجر شد.

روابط ایران و آمریکا در زمان محمود احمدی‌نژاد (مرداد ۱۳۸۴ – مرداد ۱۳۹۲)

محمود احمدی‌نژاد برخلاف محمد خاتمی، اولویت دولت خود را برنامۀ هسته‌ای ایران دانست و این مساله روابط ایران و آمریکا را تحت تأثیر قرار داد. شروع مجدد غنی‌سازی در نیروگاه نطنز و ساخت تأسیسات هسته‌ای دیگر باعث شد روابط ایران و غرب، به خصوص ایران و آمریکا رو به وخامت گراید.

• اردیبهشت ۱۳۸۵/ در این تاریخ محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور وقت ایران نامه‌ای به جرج دبلیو بوش، رئیس جمهور وقت آمریکا نوشت و آن را در تاریخ ۹ اردیبهشت ۱۳۸۵ (۲۹ آوریل ۲۰۰۶) تحویل سفارت سوئیس داد تا به آمریکا تحویل دهد. این نامه یک پیام دیپلماتیک غیرمنتظره بود که در آن احمدی‌نژاد به مسائل جهانی مانند عدالت، اخلاق و دین و انتقاد از سیاست‌های خارجی آمریکا می‌پرداخت. دولت بوش به این نامه توجه چندانی نکرد و آن را به صورت رسمی رد نمود.
• فروردین ۱۳۸۶/ در این دوره گفت و گوهای محرمانهٔ هسته‌ای بین سعید جلیلی (دبیر وقت شورای عالی امنیت ملی ایران) و ویلیام جوزف برنز (معاون وزیر خارجهٔ) در شهر آلماتی قزاقستان) برقرار شد. هرچند این گفت و گوها محدود و غیررسمی بوده و به نتایج درخشانی هم نرسیدند اما از این جهت که نخستین مذاکرۀ مستقیم ایران و آمریکا پس از سال‌ها بودند مهم و قابل اعتناء هستند.

–  اردیبهشت ۱۳۸۸ تا مهر ۱۳۸۸/ با روی کار آمدن باراک اوباما در آمریکا ۲ نامه از طرف رئیس جمهور جدید آمریکا به رهبر انقلاب ارسال شد. اوباما می‌خواست اینگونه نشان دهد که می‌خواهد از شیوۀ برخورد دولت بوش فاصله بگیرد، اما کماکان همان سیاست‌های قبل را دنبال می‌کرد. اما این نامه‌ها بی پاسخ نماندند. ۲۱ آبان‌ماه ۱۳۹۳، علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی، تایید کرد که ایران به یکی از نامه‌های اوباما پاسخ داده است و چند سال بعد در اردیبهشت ‌ماه ۹۸ نیز در دیدار رهبر انقلاب با کارگزاران نظام به نامه‌های اوباما و پاسخ به یکی از این نامه‌ها اشاره شد. رهبر انقلاب فرمودند: «اوباما که ظاهرش خیلی اتو کشیده‌تر از اینها بود یک نامه فدایت شوم برای ما نوشت و بنده بعد از مدتی جوابی به او دادم، بلافاصله نامه دوم را نوشت، می‌خواستم جواب بدهم که فتنه ۸۸ پیش آمد و او با فراموش کردن همه آن حرف‌ها و ابراز ارادت‌ها، با خوشحالی به حمایت و دفاع از فتنه و فتنه‌گرها شتافت.»

• خرداد ۱۳۸۸ تا خرداد ۱۳۹۲/ در دور دوم ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد، رابطۀ ایران و آمریکا به وخامت گرایید. قطعنامه‌های بین المللی زیادی علیه ایران صادر شد و در زمینۀ مذاکرات هسته‌ای نیز گره‌گشایی خاصی اتفاق نیفتاد.

روابط ایران و آمریکا در زمان حسن روحانی (مرداد ۱۳۹۲ – مرداد ۱۴۰۰)

با روی کار آمدن حسن روحانی در سال ۱۳۹۲ شرایط تغییر کرد. روحانی بر خلاف احمدی‌نژاد، حل مسالۀ هسته‌ای و رفع بحران رابطه با غرب و آمریکا را در اولویت خود قرار داد. او تاکید داشت که رابطۀ ایران با آمریکا «زخم کهنه‌ای است که باید درمان شود.» روحانی به محض ورود به پاستور و کسب رای اعتماد برای وزرایش، محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجۀ وقت ایران، را مامور حل معضلات ایران و آمریکا کرد. گفتگوهای هسته‌ای ایران و ۵+۱ آغاز شد و پس از گذشت چند ماه به توافق برجام انجامید.

– شهریور ۱۳۹۲/ نخستین دیدار مقامات ایرانی و آمریکایی در شهریور ۱۳۹۲ انجام شد. در آن زمان حسن روحانی برای کنفرانس سالانه مجمع عمومی سازمان ملل، در نیویورک به سر می‌برد. اوباما امید به ملاقات روحانی داشت اما طرف ایرانی این ملاقات را بسیار پیچیده دانست و لذا ملاقاتی صورت نگرفت. در جریان این سفر، محمدجواد ظریف در چارچوب مذاکرات هسته‌ای با جان کری وزیر امور خارجهٔ آمریکا دیدار کرد که اولین دیدار وزرای امور خارجهٔ دو کشور از ۱۳۵۷ تا آن زمان بود.

– مهر ۱۳۹۲/ در تاریخ ۵ مهر ۱۳۹۲ هنگامی که حسن روحانی در راه محل اقامت خود در نیویورک به سمت فرودگاه برای حرکت به سمت ایران بود، رؤسای جمهور ایران و آمریکا از طریق تلفن با یکدیگر صحبت کردند. همچنین دو طرف وزرای امور خارجه خود را مأمور کردند تا زمینه همکاری‌های لازم را هرچه زودتر فراهم آورند.

– مهر ۱۳۹۲ تا آذر ۱۳۹۲/ در این بازۀ زمانی مذاکرات ژنو برگزار شد. در نهایت پس از مذاکرات ژنو بود که ایران با ۵ کشور دیگر گروه ۵+۱ به توافق موقتی رسیدند.

– فروردین ۱۳۹۴/ مذاکرات لوزان برگزار شد و در پایان، طرح اولیۀ قرارداد موسوم به «برجام» (برنامه جامع اقدام مشترک) به تصویب رسید.

– تیر ۱۳۹۴/ توافق نهایی موسوم به برجام منعقد شد. فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در یک نشست رسمی در مقابل رسانه‌ها با خواندن بیانیه‌ای به زبان انگلیسی و فارسی اعلام کردند که توافق نهایی در برنامه هسته‌ای ایران به دست آمده‌ است.

– دی ۱۳۹۴/ ایالات متحده آمریکا در دوره باراک اوباما و در ماه ژانویه ۲۰۱۶ برای آزادی چهار زندانی آمریکایی در ایران از جمله جیسون رضاییان روزنامه نگار واشنگتن پست بخشی از پولهای بلوکه شدۀ ایران را آزاد کرد.

– اردیبهشت ۱۳۹۷/ بعد از روی کار آمدن دونالد ترامپ جمهوری خواه در آمریکا شرایط تغییر کرد. ترامپ بر خلاف اوباما مخالف شدید برجام بود. او که از قبل تهدید کرده بود به زودی از برجام خارج خواهد شد سرانجام در تاریخ ۲۰ اردیبهشت ۱۳۹۷ رسما اعلام کرد که از برجام خارج خواهد شد. ترامپ سپس کمپین «فشار حداکثری» را به وجود آورد و بیشترین تحریم‌ها را علیه ایران اعمال کرد. بعد از این اتفاق، ایران هم اعلام کرد که به صورت گام به گام تعهدات هسته‌ای خود را کم خواهد کرد.

– خرداد ۱۳۹۸/ بعد از خروج از برجام، ترامپ مدعی شد که قصد ایجاد یک قرارداد جدید با ایران را دارد. با این حال، مقامات ارشد ایران تاکید کردند که تا زمانی که آمریکا به برجام برنگردد حاضر نیستند با آمریکا مذاکره کرده یا با ترامپ ملاقات کنند. ترامپ حتی شینزو آبه، نخست وزیر وقت ژاپن را به ایران فرستاد تا واسطۀ تهران و واشنگتن شود و شرایط را برای مذاکرۀ ایران و آمریکا فراهم کند. آبه ۲ خرداد ۱۳۹۸ به تهران آمد و با رهبر انقلاب و رئیس جمهور وقت، حسن روحانی دیدار کرد اما نتوانست مقامات ایران را راضی به گفتگو و دیدار با ترامپ کند.

– دی ۱۳۹۸/ به جز مسالۀ برجام، ممنوعیت ورود ایرانیان به آمریکا، جنگ نیابتی در عراق و به خصوص ترور شهید سلیمانی در بغداد، روابط ایران و آمریکای ترامپ را به وخامت کشاند. ترور شهید قاسم سلیمانی باعث شد ایران به پایگاه عین الاسد حمله کند. دو کشور در آستانۀ جنگ قرار گرفتند اما در نهایت، جنگی به وقوع نپیوست.

روابط ایران و آمریکا در زمان سید ابراهیم رئیسی (مرداد ۱۴۰۰ – اردیبهشت ۱۴۰۳)

سید ابراهیم رئیسی بعد از پیروزی در انتخابات ۱۴۰۰ خط و مشی سیاست خارجی دولت خود را اعلام کرد. او گفت که اولویت را اقتصاد و رابطه با همسایگان می‌داند اما مذاکرات هسته‌ای را هم پیش می‌برد. در آمریکا نیز جو بایدن به قدرت رسید و اعلام کرد که می‌خواهد به برجام بازگردد. با این حال، ایران اعلام کرد مذاکرات مجدد میان ایران و آمریکا منوط بر لغو همۀ تحریم‌ها و تعهد آمریکا مبنی بر عدم تکرار اشتباهات گذشته و عدم خروج مجدد از برجام است. با وجود اختلافات عدیده، عدم لغو تحریم‌ها توسط آمریکا و عدم رضایت ایران به مذاکرۀ مستقیم با آمریکا، مذاکرات ایران و آمریکا به صورت غیرمستقیم و با وساطت روسیه آغاز شد.

– فروردین ۱۴۰۰ تا مرداد ۱۴۰۲/ در زمان شهید رئیسی چند دور مذاکره غیرمستقیم میان ایران و آمریکا برقرار شد. عمده مسالۀ مورد بررسی در این دیدارها «مسالۀ هسته‌ای» و بازگشت آمریکا به برجام بود. مهم‎ترین مذاکرات ایران و آمریکا در زمان بایدن و شهید رئیسی بدین قرار است: الف. مذاکره در آوریل ۲۰۲۱ با حضور رابرت مالی نماینده ویژه دولت بایدن در امور ایران در موضوع هسته‌ای. ب. مذاکرات ایران و آمریکا در آگوست ۲۰۲۲ با حضور رابرت مالی در موضوع هسته‌ای. ج. مذاکره در آگوست ۲۰۲۳ با مک حضور مک گورک درباره تبادل زندانیان و آزادسازی پول‌های بلوکه شده ایران. د. مذاکره در می ۲۰۲۴ با حضور مک گورک مدیرکل خاورمیانه شورای امنیت ملی آمریکا درباره افزایش درگیری‌ها در غرب آسیا.

روابط ایران و آمریکا در زمان مسعود پزشکیان (مرداد ۱۴۰۳ – اردیبهشت ۱۴۰۴)

مسعود پزشکیان رفع تحریم‌ها را از جمله وعده‌های انتخاباتی خود دانست. با این حال، جنگ غزه و وقوع درگیری میان ایران و اسرائیل و حمایت آمریکا از اسرائیل باعث شد مذاکراتی میان ایران و آمریکا شکل نگیرد. با این حال، بعد از فروکش کردن جنگ در غزه و لبنان و نیز پیروزی مجدد دونالد ترامپ در انتخابات، شرایط تغییر کرد و مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و آمریکا برقرار شد.

– فروردین ۱۴۰۴/ در تاریخ ۱۹ فروردین ۱۴۰۴ دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا در دیدار خود با بنیامین نتانیاهو از مذاکرات مستقیم و بی واسطه با ایران در عمان خبر داد. وزارت امور خارجه ایران اصل مذاکره با آمریکا را تأیید ولی بر غیرمستقیم بودن آن تاکید کرد.

– ۲۳ فروردین ۱۴۰۴/ دور اول مذاکرات بین ایران و آمریکا در روز شنبه ۲۳ فروردین ۱۴۰۴ در مسقط پایتخت عمان برگزار شد. سید عباس عراقچی وزیر امور خارجهٔ وقت به عنوان نمایندهٔ ایران و استیو ویتکاف، نمایندهٔ ویژهٔ دونالد ترامپ در امور خاورمیانه، به عنوان نمایندۀ آمریکا در جلسه حضور داشتند.

– ۳۰ فروردین ۱۴۰۴/ دور دوم مذاکرات با میانجیگری عمان در ۳۰ فروردین ۱۴۰۴ در رم برگزار شد که مجدداً بین عراقچی و ویتکاف گفتگوهای غیرمستقیم صورت گرفت.

– اردیبهشت ۱۴۰۴/ سومین دور از مذاکرات میان ایران و آمریکا در ۶ اردیبهشت ۱۴۰۴ با میانجیگری عمان در مسقط برگزار شد. عراقچی، وزیر خارجه ایران گفت این بار مذاکرات «خیلی جدی‌تر» از گذشته بود و از سرعت پیشرفت مذاکرات اظهار رضایت کرد.

– اردیبهشت ۱۴۰۴/ قرار بود دور چهارم مذاکرات ایران و آمریکا با حضور کارشناسان هسته‌ای در روز ۱۳ اردیبهشت در رم برگزار شود که این ملاقات به «دلایل فنی» لغو و به زمانی دیگر موکول شد.

-اردیبهشت ۱۴۰۴/ سرانجام در تاریخ ۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۴ گفت‌وگوهای غیرمستقیم ایران و آمریکا انجام شد.

-خرداد ۱۴۰۴/ پنجمین دور از مذاکرات غیرمستقیم میان جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا روز جمعه، دوم خرداد ۱۴۰۴ (۲۳ مه ۲۰۲۵)، در شهر رم، پایتخت ایتالیا برگزار می شود.