چند وقتی است صفحات مجازی فودبلاگرها مملوّ از تبلیغات غذاهای ارزان قیمتی است که هرکسی با دیدن آن هوس می‌کند برای یک بار هم که شده این غذاها را امتحان کند. آقا و خانم تستر، سینی بزرگ غذا را جلوی دوربین بالا و پایین می برند و چند سیخ کباب را روی سینی می ریزند و کنار آن چند سیخ جوجه با ته دیگ زعفرانی می گذارند و یک پیاله کره آب شده محلی روی آن پخش می کنند.

این البته پایان ماجرا نیست. فودبلاگر گوشت های چنچه را که روی ذغال درحال کباب شدن هستند  به سینی غذا اضافه می کند و با ولع زیاد از کباب و مخلفات آن صحبت می کند. بعد هم نوبت به سالاد و ماست و بقیه چیزها می رسد. آخر سر هم در کنار صاحب رستوران رو به دوربین می کند و با لبخند می گوید «همه غذاهای این سینی فقط ۴۵۰ هزار تومان. چهار سیخ کباب کوبیده، دو سیخ جوجه و دو سیخ چنچه با سالاد و نوشابه و ترشی ، فقط ۴۵۰ هزار تومان. این غذا ۵ نفر را به راحتی سیر می کند. آدرس رستوران هم در کپشن نوشته شده است.»

این تبلیغات هوس انگیز برای غذاهای ارزان قیمت درحالی هر روز افزایش پیدا می کند که بر اساس نظر خیلی از کسانی که برای یک بار از این غذاها استفاده کرده اند کیفیت این نوع غذاها بسیار پایین بوده و حتی برخی کارشان به بیمارستان و درمانگاه هم کشیده است. کباب هایی که اگر با گوشت کیلو ۴۵۰ هزار تومان هم حساب کنید نمی تواند با این قیمت ارزان فروخته شود. از سوی دیگر به بمب های خوراکی برمی خورید که چندوقتی است در منوی فست فودی ها جا خوش کرده اند و با تبلیغات اشتهابرانگیز فودبلاگرها و نشان دادن حجم زیاد پیتزا و ساندویچ آن هم با قیمت ارزان،‌ عملا سلامتی شهروندانی را که به دلیل مشکلات اقتصادی سراغ این نوع غذاها می‌روند هدف قرار می دهند.

صفحه یکی از فودبلاگرها هفته گذشته با تبلیغ ساندو یچ ۱۴۰ هزار تومانی آن را به عنوان ارزان ترین ساندویچ به مردم معرفی می‌کرد. ساندویچی به طول نیم متر با ۱۰ ژامبون گوشت و ۱۰ ژامبون مرغ و همراه با چیپس فراوان و گوجه وخیار شور و سالاد اندونزی . همه اینها فقط ۱۴۰ هزار تومان . ساندویچی که به ادعای شخص فودبلاگر به راحتی دو نفر را سیر می کند.

بمب جان

تغییر عادات غذایی مردم، زندگی ماشینی و علاقه به غذاهای آماده، پرچرب و پرکالری و ارزان باعث شده تا بخشی از مردم سراغ این غذاها بروند. این روزها همزمان با ایام ماه مبارک رمضان و فعالیت رستوران ها و اغذیه فروشی ها از افطار تا سحر مردم بیشتر از گذشته از غذاهای آماده و فست فود استقبال می کنند. استقبال روزافزون مردم از غذاهای فست فودی و ارزان باعث شده تا برخی از اغذیه فروشی ها با تغییر کاربری سراغ غذاهای حجیم و ارزان و البته بی کیفیت بروند.

غذاهای حجیم که با ترکیب انواع ساندویچ ها با یکدیگر و با نام های جدید، آن هم با قیمتی پایین باعث شده تا برخی که دنبال غذای ارزان و البته حجیم هستند سراغ این غذاهای بی کیفیت بروند. بمب، مشهورترین اسمی است که برای این غذا‌های حجیم استفاده می‎شود. بمب‌افکن، ساندویچ متری، هرکول، خمپاره و بالستیک از اسم‎های دیگری هستند که مغازه‎های فست‌فود روی ساندویچ‌ها و پیتزا‌های مخصوص خود می‎گذارند.

بمب‌ساز‌ها فکرشان این است که با هزینه کمتر، غذای حجیم‌تر و چرب‌تری دست مشتری دهند، اما معلوم نیست که برای ساخت بمب شان از چه موادی استفاده می‌کنند. به همین دلیل این بمب‌ها درست روی سلامت افراد می‌افتد و چهار ستون بدنشان را ویران می‌کند. بیش از ۴ هزار مغازه فست‎فودی در تهران وجود دارد که حالا بخشی از آنها بمب می‎سازند و برخی دنبال ساخت بمب جدید با ترکیبات جدید هستند.

اگر در ساندویچ بمب چندین برگر بر روی هم قطار و طبقه‎ای ساخته شده است، در بمب‎‌افکن هم یک پیتزا در میان کلی پنیر و حجم بالایی ژامبون‌ جای داده‎ شده است. حجم و اندازه بزرگ‌تر از حد انتظار و حجم بالای پنیر پیتزا، نقطه مشترک همه بمب‌هاست. تمام مواد غذایی در میان انواع پنیر‌های ورقه‌‌ای و آب شده، گم شده است. اصلا بمب‎ها به خاطر وجود حجم بالای انواع پنیرهاست که بمب شده اند. نکته جالب‎تر، اما این است که بمب‎ می‎تواند بمب‎تر هم شود.

 ارزان اما به قیمت جان

از قدیم گفتند هیچ ارزانی بی حکمت نیست. رواج غذاها و فست فودهای ارزان هم از این قاعده مستنثی نیست. غذاهایی که در آن از بی‌کیفیت ترین مواد غذایی استفاده می شود و ارزان بودن و حجیم بودن آنها می تواند سلامت انسان را هدف قرار بدهد. به اعتقاد کارشناسان تغذیه این فست فودها و یا غذاهای ارزان فاقد ارزش غذایی هستند.

یک کارشناس مواد غذایی با اشاره به اینکه  ساندویچ های حجیم و ارزان  پر از اسید چرب اند و ارزش غذایی پایینی هم دارند می گوید:« در ساندویچ‎های بمب، گوشت خالص کمی استفاده می‎شود و همین باعث می‌‎شود تا درصد پروتئین این ساندویچ‎ها پایین بیاید و این برای ساندویچی که درواقع جزء مواد غذایی پروتئینی به حساب می‎آید، خیلی بد است. سوسیس و کالباسی که در بمب‎ها استفاده می‎شود، کیفیت بالایی ندارد و همین باعث شده تا ارزش غذایی بمب‎ها، پایین بیاید. از گوشت در این بمب‎ها استفاده نمی‎شود و برای ساختن برگر‌ها از تفاله سویا استفاده می شود . همچنین از پنیر‌هایی با درجه کیفیت سه و حتی چهار، در بمب‎ها استفاده می‎شود. تا قیمت نهایی آن ارزان دربیاید.»

برخی دیگر از متخصصان تغذیه با تاکید بر اینکه فست فودهای ارزان و حجیم هیچ منفعتی برای انسان ندارند و فقط دارای کالری هستند درباره خطرات مصرف فست فود‌ها بخصوص فست فود‌های ارزان قیمت گفته اند بهترین نوع سوسیس و کالباس‌ها حاوی ۹۰ درصد گوشت چرخ کرده هستند که عمدتا گوشت قرمز است، اما گا‌هی ممکن است از گوشت مرغ یا ماهی تهیه شده باشند. میزان نمک مصرفی در تهیه سوسیس و کالباس به عنوان طعم دهنده و نگهدارنده بسیار بالا است. همچنین از ادویه جات، شیرخشک، آرد ونشاسته، پروتئین سویا، خرده‌های نان، پودر سیب زمینی، روغن مایع، و حتی نیترات‌ها و فسفات‌ها در تولید سوسیس و کالباس استفاده می‌شود. ممکن است از جگر و چربی گاو و گوسفند و مرغ هم به ترکیبات سوسیس و کالباس‌ها اضافه کنند. همچنین شاید در صنایع، از لاشه‌هایی که کیفیت خیلی خوبی ندارند برای تهیه سوسیس وکالباس استفاده شود به همین دلیل مصرف روتین سوسیس و کالباس اصلا توصیه نمی‌شود.

موضوع دیگر مسئله ارزان قیمت بودن این غذاهاست. درمطالعه‌ای که در واشنگتن انجام شده است در طی دو سال دیده شده  که مواد غذایی کم کالری ۱۹ درصد افزایش قیمت پیدا کرده اند، ولی مواد غذایی پرکالری فقط ۵ درصد افزایش قیمت داشته اند و افراد به دلیل قیمت پایین‌تر فست فود‌ها بیشتر به مصرف این نوع غذا‌ها روی آورده اند.

حقایقی که درباره فست فود‌ها وجود دارد این است که فست فود‌ها طعم پذیری بالایی دارند، پرکالری هستند. همچنین پرچربی، پرنمک، پرشکر (نوشابه‌هایی که همراه با فست فود‌ها مصرف می‌شود) هستند و عواقبی که مصرف این غذا‌ها می‌تواند به دنبال داشته باشد در کوتاه مدت و بلند مدت به صورت های مختلف ظاهر می شود. از جمله عواقب کوتاه مدت مصرف فست فودها، افزایش قند خون، پرفشاری خون، افزایش التهاب و بیماری‌های التهابی بدن، اثر بر جذب مواد مغذی با احساس سیری (که توجه به مصرف مواد اصلی غذایی نمی‌شود)، پوسیدگی دندان و کاهش دانستیه استخوانی، آسم و اختلالات تنفسی و ایجاد حالت اعتیاد در فرد است که به دلیل اینکه این غذا‌ها خوشمزه هستند حالت اعتیاد به فست فود‌ها در افراد بوجود می‌آید.

در واقع مصرف فست فود‌ها بخصوص آن‌هایی که قند بالایی دارند باعث ترشح انسولین در بدن می‌شوند و انسولین قند خون را در فرد پایین آورده لذا فرد دوباره به مصرف فست فود‌ها تمایل پیدا می‌کند.

 درباره عوارض بلند مدت مصرف فست فود‌ها هم باید به مشکلات گوارشی مثل یبوست، اختلال جذب (سوء جذب ریزمغذی ها)، اختلال در سیستم ایمنی بدن، افزایش خطر بروز سرطان، افزایش خطر بروز آلرژی ها، اگزما، بیماری‌های خود ایمنی، افزایش بیماری‌های التهابی در بدن، تاثیر منفی بر روی حافظه و یادگیری (ظرفیت حافظه را برای یادگیری کم می‌کند) اشاره کرد. مطالعه‌ای بر روی دانشجویان در سال ۲۰۲۰ نشان داد امتیاز حافظه کوتاه مدت دانشجویانی که فست فود را به صورت روتین مصرف می‌کردند کمتر از دانشجویانی که بود که مصرف مداوم فست فود نداشتند، این افراد در هفته به طور مداوم از فست فود‌ها استفاده می‌کردند.

 پشت پرده کباب ارزان

به گفته رئیس اتحادیه رستوران‌داران و سلف‌سرویس در حال حاضر ۷۵۰ رستوران دارای پروانه کسب در سطح پایتخت فعال هستند. همچنین ۳۵۰ رستوران نیز به دنبال اخذ مجوز کسب هستند. اما در این میان رستوران هایی هستند که کباب ارزان دست مشتری می‌دهند. کباب هایی که به دلیل ارزان بودن مشتری های فروانی هم دارند اما ممکن است خوردن این کباب ها به مسمومیت منجر شود. کباب هایی که مواد تشکیل دهنده آن همه چیز است به جز گوشت .

محمد حسین عزیزی رئیس سابق اداره فرآورده های غذایی و آشامیدنی سازمان غذا و دارو درباره فروش غذاهای خیلی ارزان مثل چلوکباب گفته است وقتی قیمت تمام شده غذایی مانند چلو کباب ارزان است، یعنی مواد اولیه غذا ارزان استفاده شده است و این احتمال وجود دارد که برای تهیه کباب اصلا از گوشت استفاده نکرده باشند. البته این احتمال هم وجود دارد که برای تهیه کباب مقدار خیلی کمی گوشت استفاده شده باشد و بیشتر کباب را سویا یا سنگدان مرغ تشکیل بدهد.

مصرف سویا و سنگدان مرغ مشکلی برای سلامت افراد ایجاد نمی کند ولی از نظر محتوایی مواد غیر گوشتی محسوب می شود. در کباب های ارزان قیمت، سنگدان های مرغ معمولا از کشتارگاه های مجاز خریداری و با مقدار زیادی سویا چرخ کرده مخلوط می شود و به همین دلیل غذای داده شده به دست مشتری ارزان تر از سایر اماکن تهیه و طبخ کباب است.